پشت صحنه زیاده خواهی امریکا در مذاکرات+سند

این روزها بحث بر سر آن است که طرف غربی بالاخره بر سر چه مواردی حاضر است با ایران به توافق دست یابد. برای فهم این موضوع کافی است دو سند مختلف که می تواند در فهم این مسئله راهگشا باسد، را بررسی نماییم.

وِندی آر شرمن معاون سیاسی وزیر امور خارجه و سررست تیم آمریکایی حاضر در 5+1، در 3 اکتبر 2013 بیانیه ای کتبی در نشست کمیته روابط خارجی مجلس سنا قرائت نمود که مطالعه آن برخی ابهامات موجود در رویکرد طرف غربی به مذاکرات را روشن می سازد:

او در این سخنان که با عنوان «معکوس ساختن برنامه هسته ای ایران» ایراد گردید، گفت:

راهبردی که در دولت به منظور عمل به آن تعهد و رفع نگرانی های جامعه بین المللی در مورد برنامه هسته ای ایران در پیش گرفته ایم – و کماکان در پیش داریم – سیاست مسیر دوگانه تعامل و فشار است. در حالی که تعامل دیپلماتیک همواره برای ما ارجحیت داشته است، به این نتیجه رسیدیم که چنین تعاملی بدون وجود فشار کارساز نخواهد بود.

از این رو، ما در ایالات متحده به همراه هم پیمانان، و تحت رهبری رئیس جمهوری و شما، رژیم تحریمی قدرتمندی وضع کردیم. در اینجا باید تأکید کنم که این تصمیمات دولت ایران بود که به این تحریم های مخرب منجر شد، و این اقدامات دولت ایران در ماه های پیش رو خواهد بود که در تصمیم ما به اینکه آیا تحریم ها باید برقرار بمانند یا آیا می توانیم با اقدام ایران در رفع نگرانی ها، برخی از فشار تحریمی را از روی ایران برداریم عاملی کلیدی خواهد بود.

فشارهای روی ایران شدید بوده و ممکن است زمینه نتیجه دیپلماتیکی را فراهم سازند که باعث رفع نگرانی های ما شود. با این همه، نسبت به چالش های پیش رو و اهمیت هشیاری واقع بینیم و در عین حال با حسن نیت حرکت خواهیم کرد. ما به واسطه اقدامات مستمر دولت و کار کنگره – به ویژه به واسطه رهبری رئیس این کمیته، با حمایت عضو ارشد – اهرم نفوذ اقتصادی خود را به کار گرفته ایم تا آنچه دولت ایران از لحاظ مالی در گرو دارد را بیش از پیش بالا ببریم.

در مجموع، جامعه بین المللی تحت رهبری ما، رژیم تحریمی بی سابقه ای را علیه ایران اعمال کرد که آثار آن واقعی و ملموس هستند. بیست و سه اقتصاد دست به دست هم داده اند تا خرید نفت خام از ایران را یا به میزان قابل توجه کاهش داده یا به طور کلی قطع کنند. صادرات نفت ایران در ظرف 18 ماه به میزان بیش از1 میلیون بشکه در روز کاهش یافت. ریال ایران در 24 ماه اخیر در حدود 60 درصد از ارزش خود را از دست داده است. تولید ناخالص ملی این کشور در همین دوره بیش از پنج درصد کاهش یافته است. دسترسی ایران به بخش مالی بین المللی به میزان زیادی قطع و توانایی این کشور در انجام فعالیت های اقتصادی عادی به شدت محدود شده است.

در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران که در ماه ژوئن برگزار شد، محور توجه اقتصاد کشور بود. در این انتخابات که حسن روحانی، رئیس جمهوری کنونی ایران، که پیشتر از مذاکره کنندگان هسته ای بود، با سعید جلیلی، مذاکره کننده هسته ای وقت ایران رقابت می کرد، مسائل مربوط به چگونگی تعامل با جامعه بین المللی در پرونده هسته ای مهمترین موضوعات بودند. بحث روحانی این بود که دنبال نکردن توافق جدی بر سر برنامه هسته ای ایران در حال از بین بردن اقتصاد ایران است – و او در انتخابات پیروز شد.

پرزیدنت روحانی می گوید که مأمور است – هم از سوی مردم و هم از سوی آیت الله خامنه ای، رهبر ایران مأمورت دارد – که ترتیبی بدهد تا تحریم ها لغو شوند و وضع اقتصاد ایران بهبود یابد و این تنها با پیگیری توافقی ممکن است که نگرانی های جامعه بین المللی را در مورد برنامه هسته ای ایران رفع کند.

همانطور که رئیس جمهوری در هفته گذشته یک بار دیگر تأکید کردند، ما آماده ایم که این راه را به طور جدی آزمایش کنیم. اما باید به سهم خود کاری کنیم تا موفقیت این حرکت تضمین شده و از هرگونه اقدام که شاید توانایی ما برای رسیدن به راه حل دیپلماتیک را به طور دائمی محدود سازد اجتناب ورزیم. در این حرکت حائز اهمیت است که ما – قوه مجریه و کنگره ایالات متحده – همواره با یکدیگر رایزنی تنگاتنگ داشته باشیم و ترتیبی دهیم تا به دولت ایران نشان دهیم که این فرایند را در حالی آغاز می کنیم که وحدت جامعه بین المللی همچنان به طور جدی برقرار است.

جان کری، وزیر امور خارجه، و من در هفته گذشته با جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، و وزرای امور خارجه گروه 1+5 در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک تشکیل جلسه دادیم. با اینکه اعلام کرده ایم که آماده ایم با طرف ایرانی گفتگوی دوجانبه داشته باشیم، تأکید ما بر این بوده که هرگونه توافق در پرونده هسته ای توسط گروه 1+5 منعقد و اجرا خواهد شد.

ما در این جلسه که در نیویورک برگزار شد تصریح کردیم که در پی توافقی هستیم که حق مردم ایران برای دسترسی به انرژی هسته ای صلح آمیز در آن رعایت شود، و در عین حال به جهانیان اطمینان دهد که ایران به مسئولیت هایی که تحت معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای و تعهداتی که قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد دارد عمل می کند.

جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در سخنانی فکر شده ایده هایی در مورد آغاز این فرایند مطرح کرد. او به ما گفت که ایران در پی سلاح هسته ای نیست و به تشریح دلایلی پرداخت که چرا منطقی نیست که ایران سلاح هسته ای داشته باشد. ما نیز در پاسخ تصریح کردیم که سخنان او، اگرچه مورد استقبال هستند، کافی نیستند. ما جواب آزمایش خود را از اعمال ایران خواهیم گرفت و این آزمایش شامل تنظیم و اجرای تدابیر مشخص اعتماد سازی و همچنین اقداماتی است که در نهایت تمامی نگرانی های ما را رفع کنند.

بنا بر این، در هفته های پیش رو از دولت ایران انتظار داریم که حرف های خود را در قالب اقدامات شفاف، مؤثر و قابل راستی آزمایی عملی کند. ما در حالی پا به این دوران می گذاریم که امیدوار و در عین حال هوشیاریم. همانطور که آقای کری عنوان کردند، نرسیدن به توافق از رسیدن به توافق نامطلوب بهتر است. بنا بر این، زمان آن رسیده تا ببینیم که آیا مذاکرات می شود به طور جدی آغاز گردد و نتایج مثبت به دست دهد.

با توجه به گستره برنامه هسته ای ایران و سابقه این کشور در عدم پیروی از قطعنامه های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل متحد، و همچنین بی اعتمادی عمیق موجود بین کشورهای ما، هرگونه مسیر سازنده باید با اعتماد سازی متقابل آغاز شود.

ضرورت دارد که در این راه گام های مؤثر، شفاف و قابل راستی آزمایی برداشته شود. آنچه از ایران می خواهیم گام های مشخصی است که مسائل اصلی را مورد رسیدگی قرار دهند که آهنگ و گستره برنامه غنی سازی این کشور، شفافیت کلی برنامه هسته ای و ذخایر اورانیوم غنی شده آن تنها پاره ای از آنها هستند. طرف ایرانی بدون شک در عوض خواهان رهایی از برخی تحریم ها کنونی بین المللی خواهد شد. ما تصریح کرده ایم که تنها با گام های ملموس قابل راستی آزمایی است که می توان در مسیر کاهش و یا لغو تحریم ها حرکت کرد. گروه 1+5 قرار است در روزهای 15 و 16 اکتبر در ژنو با هیئت ایران تشکیل جلسه دهد و مشتاقیم که در این جلسه طرح پیشنهادی جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را بشنویم.

ما در تمامی مراحل این فرایند باید کاری کنیم تا جامعه بین المللی همچنان متحد باشد و اجازه ندهد که تحریم ها به طور زودهنگام از هم بپاشند. اجازه دهید به شما اطمینان دهم که همزمان با بررسی حل این مسئله از طریق مذاکره، اعمال قاطعانه تحریم های موجود را همچنان ادامه خواهیم داد و به ویژه مسئله گریز از تحریم ها و اقدامات ایران برای کاهش این فشارها را مورد توجه خواهیم داشت.

توجه داریم که چالش های جدی ای در پیش رو است. اما آماده ایم که با سرعت در جهت حل این بحران از راه دیپلماتیک حرکت کنیم. چنانچه رسیدن به نتیجه دیپلماتیک ممکن باشد، باید آن امکان را با حسن نیت و دقت کافی بیازماییم.

همانطور که پرزیدنت اوباما پس از مکالمه با پرزیدنت روحانی عنوان کردند، "همین که این [مکالمه تلفنی] که اولین بار بود که رؤسای جمهوری آمریکا و ایران از سال 1979 به این سو ارتباط برقرار کرده بودند، نشاندهنده بی اعتمادی عمیقی است که بین کشورهای ما وجود دارد، این را هم نشان می دهد که این احتمال هست که آن تاریخچه سخت را پشت سر بگذاریم."

حرکت در هر مسیری که بخواهد به توافقی مؤثر بیانجامد مشکل خواهد بود. هر دو طرف دغدغه های مهمی دارند که باید رفع شوند. و هر دو طرف باید به گونه ای قانع کننده به دیگری اثبات کنند که هرگونه تفاهم به دست آمده به طور کامل اجرا خواهد شد. ما آماده ایم که در کنار شرکای خود در گروه 1+5 این مسیر دیپلماتیک را دنبال کنیم و امیواریم که اعمال و حرف های ایران به زودی با یکدیگر منطبق شوند.

در طول این مسیر آنچه حائز اهمیت حیاتی است این است که همچنان هماهنگ باشیم و گامی برنداریم که ایران احساس کند تشتتی وجود دارد که بخواهد از آن بهره برداری کند که به احتمال قوی بهره برداری هم خواهد کرد. علاوه بر این، با توجه به اینکه تأثیر تحریم های ما بر روی ایران به عوامل مختلفی و از جمله اقدامات شرکای ما بستگی دارند، باید ترتیبی اتخاذ کنیم تا تحریم های ما بار بیجایی بر دوش این کشورها نگذارند. به نفع ما نیست که در ائتلاف بین المللی مقابل ایران شکاف ایجاد کنیم زیرا تأثیر فشارهای ما حاصل گام هایی است که این کشورها برمی دارند.

ما همچنان نگرانی های دیگر خود را نیز مطرح خواهیم کرد که از جمله عبارتند از حمایت ایران از سازمان های تروریستی، اقدامات ایران در نقض حقوق بشر، و فعالیت های بی ثبات کننده ایران در سراسر منطقه. و همچنان بر بازگشت رابرت لوینسون، شهروند آمریکا، و سعید عابدینی و امیر حکمتی، دو شهروند باتابعیت دوگانه آمریکایی و ایرانی تأکید خواهیم کرد. خانواده های آنان هر روز چشم به راه آنها هستند.

و در این راه را با رایزنی نزدیک با هم پیمانان و شرکای خود در منطقه طی خواهیم کرد که از جمله آنها اسرائیل است که امنیت آن از مهمترین موضوعات مورد توجه ما است. همچنین امیدواریم که مانند گذشته، رایزنی های نزدیک ما با کنگره ادامه یابد تا در مراحل پیش رو، هرگونه اقدام کنگره با استراتژی ما در این مذاکرات همسو باشد.

سند دیگری که می تواند قابل تأمل باشد اظهارات کالین کال، معاون سابق وزیر دفاع امریکا است که روز چهارشنبه 22 آبان 1392 (13 نوامبر 2013) با حضور در یک جلسه استماع در مجلس نمایندگان امریکا کل تعهدات ایران را در پیش نویسی که احتمال دارد در مذاکرات آینده مورد توافق قرار گیرد چنین شرح داده است:

1- ایران می تواند 10 هزار سانتریفوژ فعال فعلی را تعمیر کند اما اجازه نصب سانتریفوژهای جدید را ندارد.

2- ایران همچنین باید غنی سازی 20 درصدی را به حال تعلیق درآورد

3- ذخایر موجود خود را به شکلی بی خطر تبدیل کند

4- سطح افزایش ذخایر اورانیوم با غنای 5 درصد خود را محدود کند

5- برای بازرسان خارجی امکان دسترسی بیشتر برای نظارت فراهم کند

6- ساخت تجهیزات تولید سوخت برای رئاکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف کند.

برخی نکات در این گزارش بویژه تعهد ایران به عدم نصب هرگونه ماشین جدید در نطنز، تعطیلی راکتور آب سنگین اراک و پذیرش سقف انباشت برای مواد درصد جزو نکات قابل توجه در اظهارات کال است.

اما جالب تر از آن این است که وی در ادامه سخنان خود ارزش کلی تحریم هایی را که لغو می شود 6 میلیارد دلار و میزان ارزی را که ایران می تواند به آن دسترسی پیدا کند 3 میلیارد دلار ذکر کرده است.

این اظهارات به سخنان جان کری که به اعضای کنگره گفته بود 95 درصد تحریم ها در توافق اولیه با ایران باقی می ماند تطبیق دارد.

اسناد:

1- سخنان وندی شرمن در سنا:

http://iipdigitaltest.usembassy.gov/st/persian/texttrans/2013/10/20131004284048.html#axzz2l447H4LH

2- سخنان کالین کال در سنا:

http://docs.house.gov/meetings/FA/FA00/20131113/101478/HHRG-113-FA00-Wstate-KahlC-20131113.pdf