رایگاه

بایسته های «نخبه پروری سیاسی»

دانشجو به عنوان قشر پیشرو و آرمانگرا نقش موثری در پیشبرد تحولات اجتماعی دارد. با نگاهی به بیانات امام راحل(ره) پیرامون دانشگاه و دانشجو و توجه به فرمایش معظم له که «دانشگاه مبدأ همه تحولات است» می توان تا حدودی به اهمیت این جایگاه پی برد.
از سویی جایگاه ویژه دیگری که برای دانشجو مترتب است، جایگاه ویژه ای است که در آینده سیاسی اجتماعی فرهنگی علمی کشور خواهد داشت، با گذشت نسل ها، مدیران و نخبگان جامعه، تغییر خواهند کرد و دانشجویان و دانش آموختگان امروز در جایگاه آنان قرار خواهند گرفت.
از سویی تغییر نسل ها در داخل تشکل های دانشجویی که- ناشی از سیالیت این تفکرهاست- معمولا باعث تغییر فعالان یک تشکل دانشجویی در طول 3 الی 4 سال می گردد. این موضوع ممکن است باعث عدم انتقال تجربیات، اندیشه ها و آرمان ها در درون این مجموعه ها گردد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی (دامت برکاته) با توجه ویژه به همین دو مسئله، در دیدار با تشکل های دانشجویی بر اهمیت نخبه پروری سیاسی تأکید نمودند. ایشان فرمودند: «شما امروز دانشجویید و انگیزه هایی هم دارید؛ خیلی هم خوب، فردا جای شما- پنج سال دیگر، شش سال دیگر که شما دانشجو نیستید- آن هایی که می آیند، وارث چه هستند؟ به تعبیر دیگر، آن ها چگونه این محیط را شکل خواهند داد؟ بخشی از این کار به عهده امروز شماست.»(1)
ایشان با تبیین اهمیت نخبه پروری سیاسی اجتماعی، بر لزوم فعالیت تشکل های دانشجویی در جهت این مهم تأکید نموده و فرمودند: «ما راجع به نخبه پروری علمی بحث کردیم، من حالا نخبه پروری سیاسی را توصیه می کنم. من تأیید می کنم که در بخش های تبلیغات و صدا و سیما، نخبه های سیاسی و نخبه های اجتماعی باید مطرح بشوند؛... لیکن بخشی از نخبه پروری هم مربوط به شماست؛ یعنی در محیط تشکل های دانشجویی، نخبه های سیاسی پرورش پیدا کنند؛ فضا را آماده کنید این دیگر دست دولت و دست محیط خارج از دانشگاه نیست؛ دست خود شماست. از فکر، از ذهن استفاده کنید ببینید چگونه می توانید محیط بحث و استدلال و ورزیابی فکری و تقویت روحیه و تقویت امید و محکم کردن پایه های فکر سیاسی را در این طبقه جدیدی که بعد از شما می آیند، برنامه ریزی کنید که خاطرجمع باشیم که مجموعه دانشجویی در دوره بعد و دوره های بعد، هم چنان در جهت همین هدف های بلند و آرمان های خوب پیش خواهد رفت. البته مراقب زاویه ها باید بود؛ کج روی ها را بایستی دید و شناخت.»(2)
با نگاهی به بیانات رهبر معظم انقلاب و مطالعه آسیب شناسانه فعلی وضعیت تشکل های دانشجویی می توان برخی الزامات و بایسته های «نخبه پروری سیاسی» را بررسی کرد:
1- باید توجه داشت که نخبه پروری سیاسی اجتماعی همانند نخبه پروری علمی یک فرآیند چندجانبه است. یعنی لازمه آن برخی زمینه سازی ها و تلاش های منسجم و همه جانبه است. متأسفانه این تصور غلط در برخی فعالان این عرصه، شایع می شود که نخبه پروری همانند یک دوره آموزشی است. از این رو برخی نهادها و تشکل های دانشجویی با برگزاری دوره های آموزشی فشرده، تصور می کنند که توانسته اند، نخبگان دانشجو را در زمینه های سیاسی و اجتماعی پرورش دهند. البته نمی توان منکر نقش دوره های آموزشی در افزایش دانش معرفتی بصیرتی دانشجویان فعال شد، اما باید توجه داشت که این دوره ها صرفا شرط لازم برای نخبه پروری هستند نه شرط کافی. بنابراین بایستی همه شرایط لازم و کافی برای آن که فرآیند نخبه پروری در مجموعه های دانشجویی حاکم شود، فراهم آید.
2- نخبگان، در شرایطی پرورش یافته و توانمندی ها و استعدادهای خود را بالنده می کنند که برای این فرآیند- نخبه پروری- اهمیت قائل باشیم. بدون تردید اگر مشمولان حاکم بر یک مجموعه دانشجویی بر قدر و منزلت نخبگان آن مجموعه، ارزش قائل نباشند، نخبه پروری تحقق نخواهد یافت. این موضوع به نظر می رسد اکنون نیز در مجموعه تشکل های دانشجویی جزء آسیب های جدی است. حاکم بودن فعالیت اجرایی و فاقد عمق بر مجموعه های دانشجویی باعث شده است، نیروهای دارای بنیه های اندیشه ای و دارای زمینه های «نخبه» شدن، رشد پیدانمی کنند.
3- لازمه دیگر نخبه پروری سیاسی، حاکم شدن فضای اندیشه ای و بحث استدلالی در مجموعه های دانشجویی است. فراگیر شدن چنین فضایی نیازمند تحول جدی در جهت گیری ها و عملکردهای تشکل های دانشجویی است. بنابراین بایستی تشکل های دانشجویی با روی آوردن به فضای تعمیق اندیشه ای و فعالیت های با رویکرد نخبه پرورانه فعالیت های پرهزینه، روزمره و وقت گیر فعلی جاری خود را کاهش دهند.
4- تنها پرورش نسل های آینده برای یک تشکل دانشجویی کافی نیست. بلکه فعالان و مسئولان تشکل های دانشجویی باید پرورش و رشد خود را نیز در همه زمینه ها، در دستور کار قرار دهند. اصولا اگر مسئولان یک تشکل دانشجویی تمایلی به رشد معنوی و معرفتی خویش نداشته باشند، نخواهند توانست فضای نخبه پروری را در مجموعه خویش حاکم نمایند.
5- یکی دیگر از الزامات و بایسته های پرورش نخبگان سیاسی در مجموعه های دانشجویی، حاکم شدن فضای مطالعه و بحث و پژوهش در این مجموعه هاست. در شرایط کنونی، عمده دانشجویان دانشگاه ها به مطالعات فوق برنامه و غیردرسی تمایل چندانی نشان نمی دهند، متأسفانه این مسئله به فعالان تشکل های دانشجویی نیز سرایت کرده است. درواقع یکی از علل اصلی سطحی شدن فعالیت های دانشجویی، همین نکته است. بایستی فعالیت های مطالعاتی در قالب هسته و گروه های مختلف و در موضوعات گوناگون اندیشه ای، سیاسی و فرهنگی سازماندهی شود.
البته الزامات و بایسته های پرورش نخبه سیاسی اجتماعی در فضای دانشجویی بیش از این هاست که این جا کوشیدیم با نگاهی کلی و آسیب شناسانه به بررسی برخی از آن ها بپردازیم