یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مدیریت راهبردی فرهنگی، انتخاب میان نگاه فعال و ابتکاری و یا انفعال و دنباله‌روی در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست. مسئله این است که آیا سیاست‌گذار فرهنگی باید به دنبال تسری یک یا مجموعه‌ای از «هنجار‌ها و ارزش‌ها» باشد یا آنکه خود را در این حوزه فاقد مسئولیت بداند و خنثی و یا حتی دنباله‌رو دیگران باشد؟
اکنون که حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر عهده گرفته، برخی جریانات سیاسی و رسانه‌ها تلاش کردند دبیر جدید شورا را با مسائل حاشیه‌ای مواجه کنند، اما واقعیت آن است که جناب خسروپناه مسئولیتی بسیار بزرگ‌تر از درگیرشدن در چنین حاشیه‌هایی دارد. او اکنون باید هم بار سنگین قصور و تقصیر‌های گذشته حوزه مأموریتی جدیدش را بر دوش بکشد و هم برای آینده این بخش برنامه‌ریزی کند. بخشی از مهم‌ترین دستورکار‌های دبیر و دبیرخانه جدید شورا را چنین می‌توان برشمرد
در حوادث پاییز ۱۴۰۱، چنین وانمود می‌شد که آشوبگران به دنبال احقاق حقوق زنان هستند و این رویکرد در شعار‌ها و نماد‌ها نیز وجه پررنگی یافت. هرچند ادعای مطالبه حقوق زنان برای کسانی که فحاشی‌های رکیک جنسی به بخشی از رفتار روزمره‌شان تبدیل‌شده، گزافه‌ای مضحک بیش نیست، اما نمی‌توان انکار کرد انتخاب «زن» به عنوان سوژه اصلی آشوب از سوی هدایتگران اصلی آن کاملاً معنادار و هوشمندانه بود.
برای رزمندگان کرمانی و کلاً منطقه جنوب شرق کشور، نام «حاج قاسم» از دوره دفاع مقدس شناخته شده بود و محبوبیت او در میان همرزمانش به همان سال‌ها بازمی‌گشت. اما وقتی سردار سلیمانی به تهران آمد و فرماندهی سرّی‌ترین واحد سپاه، یعنی نیروی قدس را بر عهده گرفت، سایر ایرانیان چیز زیادی درباره او نمی‌دانستند و نوع مأموریتش هم همین را ایجاب می‌کرد که چیز زیادی هم کسی از او و کارش نداند. حتی زمانی که امریکایی‌ها به افغانستان و عراق لشکرکشی کردند، او و یارانش مقابل امریکایی‌ها مردانه، اما گمنام ایستادند و در داخل کسی نامی از آن‌ها نبرد. این خود امریکایی‌ها بودند که وقتی از جهاد و پایمردی او در منطقه به ستوه آمدند، نام او را نه به عنوان یک قهرمان بلکه به‌عنوان یک «مانع مزاحم» مطرح کردند و تازه عده‌ای - آن‌هم نه همه مردم- با نام و مسئولیت او در حدی مبهم آشنا شدند.
در حوادث پاییز ۱۴۰۱، چیزی که مرتباً در دستور کار رسانه‌های خارجی قرار می‌گرفت و البته مسبوق به سابقه نیز است، تلاش برای مصادره کردن «ملت ایران» بود. تقلا برای معرفی جمعی که گرایش‌های نزدیک به غربیان دارند به‌عنوان «اکثریت مردم ایران» البته پیشینه‌ای طولانی دارد و ماجرای تازه‌ای نیست. اما نکته بسیار مهمی که رسانه‌ها و تحلیلگران غربی معمولاً آن را در نظر نمی‌گیرند این است که ایران و جامعه ایرانی حاصل نام‌گذاری‌های پساوستفالیایی دولت-ملت‌ها یا نتیجه فلان قطعنامه سازمان ملل یا طرح تقسیم سرزمین‌ها میان استعمارگران نیست. دقیقاً اشتباه بزرگ غربی‌ها در تحلیل مردم ایران همین است که سابقه تاریخی تمدنی و قدمت جامعه ایرانی را نادیده می‌گیرند و تصور می‌کنند هویت ایرانی برساخته یک سده گذشته است و با کنش رسانه‌ای می‌توان ژرفای باور‌های ایرانی را تغییر داد.
فاطمیه به جز آنکه موسمی برای گرامیداشت مقام کوثر رسول‌الله (ص) است، دو ویژگی برجسته و معنادار سیره بانوی دو عالم را در ذهن متبادر می‌کند؛ نخست مظلومیت و دوم ولایتمداری. در مظلومیت آن حضرت همین بس که هنوز چندماه از رحلت حضرت ختمی‌مرتبت نگذشته بود که تنها یادگار پیامبر رحمت با بی‌مهری مدعیان پیروی از پیامبر مواجه شد و اهالی مدینه ثابت کردند که انسان تا چه حد می‌تواند فراموشکار و ناسپاس باشد. آخرین توصیه‌های رسول‌الله در سپردن آن دو ودیعه الهی (قرآن و عترت) را از یاد برده و حرمت بیت دخت گرامی حضرتش را نگاه نداشتند. درحالی‌که همه کائنات در تصرف تکوینی امیرالمؤمنین (ع)، بود، در برابر ظلمی که امت روا داشتند، به صلاح امت، لب به سکوت گزید و با چشمانی اشکبار، فاطمه (س) را که، چون شمع در مقابل دیدگانش هر روز بیشتر نحیف‌تر و کم‌فروغ‌تر می‌شد، به نظاره نشسته بود. آنگاه که زهرا (س) علی را بدرود گفت، گویی آفتابی در خانه حیدر غروب کرده و علی باید پاره تن رسول خدا را به زمین می‌سپرد؛ اما غم بزرگ‌تر آن بود که باید همین را هم به‌دوراز دیدگان مردم ناسپاس به انجام می‌رساند. آری! مظلومیت زهرای مرضیه (س) پس از شهادتش بیش از زمان حیات خاکی‌اش بود.
اکنون که شکست فراخوان‌ها بیش از پیش روشن شده و عملاً پروژه «شلوغی خیابان» به بن‌بست رسیده، مهم‌ترین سؤال آن است که گام بعدی هدایتگران پشت‌صحنه آشوب چه خواهد بود؟ آیا آن‌ها کلاً ناامید شده و دست از سر ملت ایران برمی‌دارند؟ روشن است پروژه‌ای با این همه وسعت که همه جبهه باطل پشت سر آن آمده بودند، فقط به خیابان محدود نمی‌شد، هرچند در این طراحی «خیابان» محور اصلی و در واقع نقطه عزیمت بی‌ثبات‌سازی ایران به شمار می‌آمد.
جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در حال پایان یافتن است و صحبت از حواشی ورزشی و سیاسی آن نیز کم‌کم فروکش می‌کند. در کنار این‌ها این جام البته حواشی فرهنگی بی‌سابقه‌ای نیز داشت که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت. از جمله حواشی فرهنگی این رویداد ضوابط روشن فرهنگی دولت قطر بود که به مذاق غربی‌ها چندان خوش نیامد. مسئله، اما عمیق‌تر از خوش نیامدن چند ضابطه برای تماشاچیان جام‌جهانی است، در واقع فاصله معنادار دو نوع نگاه به «انسان» در این ماجرا به‌خوبی قابل‌مشاهده است.
از محتوای حکم دوره کنونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی به اعضای این شورا چنین بر می‌آید که انتظار از این شورا در دوره جدید قرار گرفتن در کانون مدیریت تحولات فرهنگی، خصوصاً حوزه فرهنگ عمومی است. این مطالبه در ذیل راهبرد کلان «بازسازی انقلابی فرهنگ» تعریف می‌شود و شورا باید در کانون اصلی تحقق این راهبرد قرار گیرد.
یکی از شگفتی‌های جام جهانی اخیر رفتار باورنکردنی عده‌ای از هموطنان ما در برابر تیم ملی کشورشان بود. شادی از باخت تیم ملی ایران و برد تیم‌های انگلیس و امریکا و در مقابل ناراحتی از برد تیم ایران در برابر ولز رفتار عجیبی بود که برای بسیاری از ایرانیان قابل‌هضم نبود و البته چیز جدیدی هم نیست. از دیرباز عده‌ای بوده‌اند که خلاف مصالح وطن مادرزادی خود اندیشیده و عمل می‌کرده‌اند و به‌طور مشخص در ۱۵۰ سال گذشته از طیفی از روشنفکران انگلوفیل گرفته تا مواجب‌بگیران سفارتخانه‌های خارجی عملاً منافع استعمارگران را دنبال کرده‌اند.
شجره طیبه بسیج، این یادگار ارزشمند امام راحل (ره) از منحصربه‌فرد‌ترین سازماندهی‌های مردمی در سطح ملی است که البته تأثیرات فراملی بسیاری نیز داشته است. این شبکه وسیع مردمی در طول بیش از چهار دهه گذشته تقریباً حل‌المسائل اصلی کشور و مهم‌ترین پیش‌برنده انقلاب اسلامی در داخل و خارج بوده است. برکات وجودی این پدیده بی‌نظیر فراتر از آن است که در سطور محدود این نوشتار حتی فهرست شود، اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین پرسش در باب آینده بسیج و انقلاب اسلامی است. به بیان دیگر، بسیج و بسیجیانی که در گام اول انقلاب بار‌های اصلی نظام و کشور را بر دوش کشیده‌اند، در دومین گام آن و در طلیعه قرن پانزدهم هجری شمسی چه رسالت و مسئولیتی بر دوش دارند؟
حدود دو ماه از آغاز «فتنه سیاه» در کشور می‌گذرد و امپراتوری دروغ برای زنده‌نگاه‌داشتن آشوب به ترفند‌های مختلفی از جمله کشته‌سازی، به میدان آوردن چهره‌ها، بمباران شایعات و اخیراً هم اعتصاب اجباری دست زد و البته هیچ‌کدام با اقبال عمومی مواجه نشده است. روشن است که از همان ابتدا اکثریت مردم به‌رغم وجود نارضایتی‌های متعدد با این فتنه همراه نشدند و آشوبگران خیابانی اقلیتی بسیار کوچک به نسبت کلیت ایرانیان هستند که البته با هیاهو و اغتشاش سعی می‌کنند خود را زیاد و حتی اکثریت جا بزنند.
اکنون که شعله‌های خیابانی آشوب تا حد زیادی فروکاهیده است و تلاش دشمن برای بی‌ثباتی ایران در این مقطع ناکام مانده، در دستور کار قرار دادن چند اقدام ضروری است که فوری‌ترین آن‌ها گفت‌وگوی خواص مطلع و دلسوز با عموم مردم است. واضح است که از یک‌سو سوءمدیریت‌ها و سوءتدبیر‌ها در یک دهه گذشته به سفره و معیشت مردم تا حد زیادی آسیب رسانده و از سوی دیگر افکار عمومی جامعه در برابر هجوم تمام‌عیار شبکه‌های ماهواره‌ای لندنی و ربات‌های مجازی بی‌دفاع بوده و همین دو عامل نارضایتی‌ها و شبهات را به صورت توأمان تشدید کرده است.
این روز‌ها دانشگاه‌ها بیش از همه‌جا صحنه مناقشات و چالش‌ها بین سلایق مختلف است. وجود تحرک اجتماعی در دانشگاه در ذات خود ارزشمند است، خصوصاً آنکه در چند سال اخیر فضای سیاسی اجتماعی دانشگاه به رکودی بی‌سابقه مبتلا شده بود و عملاً تحرک خاصی از این حیث در این محیط مشاهده نمی‌شد. فضای پرتحرک و زنده جدید البته هم فرصت است و هم آفاتی در دل خود دارد و باید تلاش کرد از آن به سود منافع ملت و کشور سود برد.
روزبه‌روز تهاجم ترکیبی تمام‌عیار علیه کشورمان خود را نمایان‌تر می‌کند؛ تهاجمی که از یک عملیات رسانه‌ای پرحجم امپراتوری دروغ آغاز شد و کم‌کم لایه‌های دیگر خود را آشکار کرد. اصطلاح «جنگ ترکیبی» (Hybrid Warfare) واژه‌ای نسبتاً جدید است که اولین‌بار در کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۱۵ مطرح شد و به‌معنای کشاندن دامنه منازعه به زمان‌ها، مکان‌ها و حوزه‌های گوناگون و هم‌افزایی ابزار‌های تهاجم برای تضعیف طرف مقابل است. براساس همان مدل اولیه برخی از اجزای این نوع تهاجم عبارتند از: ۱) جنگ دیپلماتیک ۲) تهاجم رسانه‌ای ۳) حمایت از شورش و اغتشاش ۴) عملیات ویژه تروریستی و خرابکاری ۵) جنگ اقتصادی و ۶) حمله سایبری. در این مدل لایه‌های مختلف تهاجم یک‌به‌یک و یا هم‌افزا مؤلفه‌های قدرت حریف را آماج حملات خود قرار می‌دهند.
در حوادث یک ماه گذشته موارد متعددی رخ داد که «امپراتوری دروغ» دشمن با دست گذاشتن روی مشکلات شخصی افراد و غیرمرتبط با رویداد‌های جامعه، سعی در تشویش اذهان و تحریک عواطف عمومی کرد. دختر نوجوانی را که از خانه خود در شهرستان فرار کرده و به نزد خاله‌اش به تهران آمده و بعد با خاله‌اش دچار دعوا شده و نهایتاً از پشت‌بام خانه‌ای نیمه‌ساز سقوط کرده بود، به عنوان بازداشتی اغتشاشات و کشته‌شده به دست نیرو‌های امنیتی معرفی کردند. دیگر دختری را که به اذعان مادرش خودکشی کرده و اصلاً در فضای مجازی نیز به تمایلش به خودکشی گفته بود، به عنوان کشته‌شده در اغتشاشات معرفی کردند. دختر دیگری را که در اردبیل با قرص برنج خودکشی کرده بود، به عنوان کسی که در مدرسه از نیرو‌های انتظامی ضربه خورده معرفی کردند و....
یک ماه گذشته در حق ملت ایران ظلم گسترده‌ای روا شد، البته نه آن‌گونه که بوق استعماری و تلویزیون قبیله بدوی از لندن روایت می‌کند. در همه جای دنیا اعتراض به مسائل مختلف کم‌وبیش وجود دارد و در همه کره خاکی به‌جز سرزمین‌های تحت اشغال همان قبیله بدوی در شبه‌جزیره، امکان اعتراض مسالمت‌آمیز وجود دارد. در همین میدان بهارستان خودمان روبه‌روی خانه ملت بار‌ها دیده‌ایم که مردمی که مطالبه‌ای دارند تجمع کرده‌اند و با آنکه گاه شعارهای شان تند می‌شود و مجوزی هم ندارند، با مدارای حافظان نظم و امنیت مواجه می‌شوند. اصلاً مگر یادمان رفته که در آن صبح خردادی آن چند تروریست خبیث از شلوغی یک تجمع اعتراضی مقابل مجلس سوءاستفاده کرده و محافظان خانه ملت را غافلگیر کردند؟
هرچند اغتشاشات و آشوب‌های اخیر ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که در فتنه‌های گذشته تاریخ انقلاب اسلامی بی‌سابقه بوده، اما در بسیاری از موارد از الگو‌های گذشته پیروی کرده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها الگو‌های تهییج عمومی برای بقای فتنه است. آشوب با هر منشأ اعتراضی اعم از سیاسی (همچون ۷۸ و ۸۸)، اقتصادی (۹۶ و ۹۸) و یا فرهنگی اجتماعی باشد، برای تداوم حضور در خیابان نیازمند «سوخت جدید» است که عمدتاً بر پایه سناریوی «کشته‌سازی» یا اتهام جنایت شکل می‌گیرد. پیشینه سناریوی عملیات روانی مبتنی بر کشته‌سازی در ایران به سال‌های موسوم به دوم خرداد بازمی‌گردد. در ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای بعد از آنکه معلوم شد چهار نفر فعال سیاسی اپوزیسیون به دست تیمی از درون دستگاه امنیتی خود دولت دوم خرداد به قتل رسیدند، روزنامه‌های زنجیره‌ای انگشت اتهام را به سمت نیرو‌های انقلاب برده و تیم جنگ روانی کمیته x به انتشار فهرست طولانی و جعلی قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای روی آوردند. اکبر گنجی مدعی شد ۱۲۰ نفر قربانی این قتل‌ها بودند و برای اثبات این ادعای موهوم به داستان‌پردازی نیز پرداخت. آن‌ها تقریباً هر چهره شناخته‌شده‌ای را که سال‌ها پیش به مرگ طبیعی یا در سانحه‌ای عادی درگذشته بود، مقتول این قتل‌ها معرفی کردند. یک سال بعد و در فتنه تیرماه ۱۳۷۸، هم روزنامه‌های زنجیره‌ای فهرستی بی‌انت‌ها از دانشجویان کشته‌شده در کوی دانشگاه را منتشر کردند که بعداً معلوم شد در آن شب ۱۸ تیر تنها یک نفر سرباز وظیفه جان باخته و هیچ دانشجویی کشته نشده است.
معمولاً پس از هر راهپیمایی ملی یا انتخابات سراسری، تصاویری منتشر می‌شود که حاکی از حضور افرادی است که ظاهر و پوشش آن‌ها با عموم متشرعین متفاوت است و همین امر مستمسکی در اختیار برخی قرار می‌دهد تا مدعی شوند که حکومت در مقابل پوشش این‌ها و سایر افرادی شبیه به این‌ها در مقاطع غیرانتخابات و راهپیمایی استاندارد دوگانه دارد و می‌پرسند چرا در اوقات دیگر همین افراد با برخورد گشت ارشاد مواجه می‌شوند و در اینجا برعکس تجلیل هم می‌شوند؟
فتنه‌ها معمولاً در فضای غبارآلود و پرابهام شکل می‌گیرند و آنچه بر آتش فتنه می‌افزاید «شایعات و شبهات» است. در فتنه‌ای که این روز‌ها بخش‌هایی از جامعه ما را تحت تأثیر خود قرار داده نیز همین‌گونه است و این شایعات و شبهات است که در نبود اطلاع‌رسانی صحیح، عواطف و احساسات را برمی‌انگیزد و خشم و غضب را بر رفتار انسان‌ها حاکم می‌کند.
مهاجرت خصوصاً با انگیزه شغلی چیز تازه‌ای نیست و همیشه بوده، اما گویا تلاش می‌شود آن را کم‌سابقه یا حامل معانی سیاسی بدانند، اما واقعیت ماجرا این است که در چند سال اخیر با کاهش ارزش پول ملی و ایجاد شکاف درآمدی با سایر کشورها، دستمزد بسیاری از مشاغل در کشور‌های دیگر جذاب‌تر شده و در این میان بخشی از متخصصان و صاحبان مشاغل حرفه‌ای به‌طور خاص به این گزینه ترغیب شده‌اند.
الیزابت دوم در حالی درگذشت که کارنامه هفتاد‌ساله سلطنتش مشحون از جنایاتی است که به فرمان او یا به دست زیردستانش در کره خاکی رخ داده است. او زمانی به قدرت رسید که مهم‌ترین چالش آن روز انگلستان در دنیا، تلاش ملت ایران برای بازستانی حق خدادادی خویش یعنی نفت از چنگال روباه پیر بود. در همان سال‌های اول سلطنتش، مأموران مخفی سرویس اطلاعاتی ملکه با همکاری امریکایی‌ها با طرح‌ریزی و اجرای کودتای ۲۸ مرداد و سرنگونی دولت برخاسته از اراده مردم ایران، به این مناقشه پایان داده و تا ۲۵ سال بعد همچنان سیادت خود را بر صنعت نفت ایران حفظ کردند.
خبر درگذشت میخائیل گورباچف، آخرین صدر هیئت‌رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سابق بار دیگر رویداد‌های عبرت‌آموز واپسین سال‌های نهمین دهه قرن گذشته میلادی را در ذهن‌ها متبادر کرد؛ روز‌های پرحادثه‌ای که دنیا نظاره‌گر فروریختن مرکزیت بلوک شرق و پایان یافتن دوران جنگ سرد بود. در سال ۱۹۸۵ میخائیل گورباچف به صدارت هیئت‌رئیسه اتحاد شوروی رسید و نوید اصلاحات سیاسی و اقتصادی را برای عبور از چالش‌های مزمنی که این کشور در طول سالیان متمادی حکومت کمونیسم به آن مبتلا بود، به جامعه بزرگ‌ترین کشور دنیا داد.
با انتشار گزارش تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه، برخی دوباره همان شبهه قدیمی سیستمی بودن فساد در کشور را مطرح کرده‌اند. هر بار که خبری از کشف و رسیدگی به یک پرونده فساد اقتصادی در کشور شنیده می‌شود، ادعا‌هایی در مورد سیستمی بودن فساد در کشور مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد ناشی از خلط مبحث و تلقی اشتباه از قرابت واژگانی است.
پدیده موضع‌گیری‌های چهره‌های هنری یا ورزشی (که سلبریتی نیز خوانده می‌شوند) در مسائل مرتبط یا غیرمرتبط هر از چندگاهی در جامعه چالش می‌آفریند. طبیعی است که سلبریتی ها، مانند همه افراد جامعه در چارچوب قانون از آزادی بیان بهره‌مندند، اما چهره‌های مشهور به دلیل توجه مردم به نوعی در حکم رسانه هستند و اظهارنظر‌های حتی جزئی آنان در جامعه بازتاب جدی می‌یابد. واقعیت آن است که سلبریتی‌ها عموماً به دلیل مهارتشان در یک رشته هنری یا ورزشی، توجه جامعه را به خود جلب کرده‌اند، اما این مهارت تخصصی لزوماً به این معنا نیست که از دانش و مطالعه کافی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند که اظهارنظرشان متکی به این عقبه علمی دارای عمق کافی باشد.
