مطالبه عدالت از جمله شعار‌ها و اهداف عالی انقلاب‌اسلامی بوده و در طول عمر جمهوری اسلامی بار‌ها در کلام مسئولان کشور از سلایق و طیف‌های متنوع فکری مطرح بوده است. اما به نظر می‌رسد شاهد نوعی اشتراک لفظی در خصوص عدالت بوده‌ایم و آنچه گاه مقصود از عدالت و عدالت‌خواهی بوده، لزوماً با مفهوم اسلامی عدالت منطبق نیست.
اصطلاح «تنفیذ» در ادبیات حقوقی به‌معنای رسمیت بخشیدن است و در ادبیات سیاسی و حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران برای اشاره به امری مهم یعنی امضا و ابلاغ حکم ریاست جمهوری از سوی ولی‌فقیه است. اما آیا این «تنفیذ» امری تشریفاتی است یا در واقع بخشی حقیقی در انتقال قدرت در قوه مجریه است؟ به‌بیان‌دیگر آیا ولی‌فقیه می‌تواند حکم ریاست جمهوری منتخب را تنفیذ نکند یا به دلیل تشریفاتی بودن این فرایند، ناگزیر به آن است؟
درحالی‌که بسیاری از روشنفکران و دانشگاهیان در کشور‌های مختلف و به‌ویژه غربی با تمام وجود به پشتیبانی از مردم فلسطین و اهالی غزه به میدان آمده‌اند، رفتار برخی فارسی‌زبانان بسیار عجیب است. در خیابان‌ها و دانشگاه‌های اروپا و امریکا معدودی سلطنت‌طلب فارسی‌زبان معمولاً کنار صهیونیست‌ها سعی می‌کنند تجمعی در برابر افراد آزادیخواه حامی فلسطین برگزار کنند تا مثلاً به خیال خود موازنه برقرار شود و کسی نفهمد که دنیا علیه رژیم صهیونیستی شده است. برخی‌شان هم البته در قامت کارشناس یا مردم امریکا (!) جلوی آنتن شبکه‌های فارسی‌زبان ظاهر شده و قربان صدقه پلیس‌های امریکا می‌روند! اما از این‌ها خیلی عجیب‌تر کسانی هستند که در داخل کشورمان سعی می‌کنند برخورد خشن پلیس امریکا با استاد و دانشجو را عادی جلوه دهند و مانع از توجه افکار عمومی شوند.
پس از آنکه رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر فرماندهان سپاه از نزدیک شدن به قله‌ها سخن گفتند، برخی در رسانه‌ها و فضای مجازی تردید‌هایی در خصوص این گزاره را مطرح کردند که نشان از اشراف نداشتن این افراد به عمق فحوای این تعبیر راهبردی رهبر معظم انقلاب داشت. برای فهم این گزاره لازم است سابقه این موضوع در ادبیات ایشان واکاوی گردد. بیش از یک دهه قبل و در سال ۱۳۹۱ معظم‌له فرمودند: «ما داریم در دامنه حرکت می‌کنیم. ما هنوز به قله نرسیده‌ایم؛ با آن فاصله داریم. آن روزی که ملت ایران به قله برسد، دشمنی‌ها تمام خواهد شد. آن روزی که ملت ایران به قله برسد، معارضه‌های خباثت‌آلود به پایان خواهد رسید. ما تا آن روز فاصله داریم. حرکت را باید بی‌وقفه ادامه دهیم.» اکنون فهم تحولات دهه گذشته از این منظر اهمیت دارد.
همان ماه‌های اول پیروزی انقلاب‌اسلامی بود که حضرت امام (ره) در ضمن یکی از بیاناتشان، خاطره‌ای عبرت‌آموز مربوط به دوره حضور استعمارگران در عراق را تعریف کردند که شنیدنی است. ایشان از اولین مواجهه فرمانده انگلیسی اشغالگر عراق با اذان مسلمین می‌گویند که فرمانده با تعجب می‌بیند فردی در بالای مأذنه کلماتی عربی را فریاد می‌زند. با تحیر از مترجمانش می‌پرسد او چه می‌گوید، در پاسخ می‌گویند این «اذان» است و برای فراخوانی «نماز» کاربرد دارد. فرمانده انگلیسی می‌پرسد آیا این کلمات برای «امپراتوری بریتانیا» خطری هم دارد و آنها جواب می‌دهند که «نه»، و او با خیال آسوده می‌گوید «پس هرقدر می‌خواهند اذان بگویند.»
مجموعه پیام‌ها و نامه‌های امام خمینی (ره) در سال پایانی عمر بابرکت ایشان ترسیم‌کننده دغدغه‌های آن عزیز سفرکرده نسبت به آینده انقلاب اسلامی است و در واقع باید این متون را مکمل وصیت‌نامه امام تلقی کرد. در میان این پیام‌ها، پیامی که خطاب به روحانیت و حوزه‌های علمیه در اسفند ۱۳۶۷ صادر کردند و به «منشور روحانیت» معروف شد، جایگاه ویژه‌ای در شناخت اندیشه سیاسی و سیره حکمرانی امام (ره) داشته و دارد. در سالگرد صدور این پیام اشاره‌ای گذرا بر گزیده‌هایی از آن برای امروز ما خالی از فایده نیست.
چهارمین سالگرد صدور بیانیه «گام دوم انقلاب اسلامی» را در حالی پشت سر گذاردیم که اکنون مهم‌ترین پرسش در برابر ما آن است که تا چه میزان به رسالت واقعی آن، یعنی تحقق عینی در جامعه نزدیک شده‌ایم. این پرسش از آن‌رو مهم است که بیانیه گام دوم –آن‌گونه که انتظار می‌رفت- قرار نبود صرفاً بیانیه‌ای تشریفاتی به مناسبت چله انقلاب اسلامی باشد. آن‌گونه که شخص رهبر معظم انقلاب بعداً تصریح کردند، چهار نکته‌ای که در این بیانیه بر آن تأکید شده بود، عبارتند از: «عظمت حادثه انقلاب»، «عظمت راه طی‌شده و کارکرد انقلاب تا امروز»، «عظمت چشم‌اندازی است که باید به آن برسیم» و «عظمت نقش نیروی جوان متعهّد».
فاطمیه به جز آنکه موسمی برای گرامیداشت مقام کوثر رسول‌الله (ص) است، دو ویژگی برجسته و معنادار سیره بانوی دو عالم را در ذهن متبادر می‌کند؛ نخست مظلومیت و دوم ولایتمداری. در مظلومیت آن حضرت همین بس که هنوز چندماه از رحلت حضرت ختمی‌مرتبت نگذشته بود که تنها یادگار پیامبر رحمت با بی‌مهری مدعیان پیروی از پیامبر مواجه شد و اهالی مدینه ثابت کردند که انسان تا چه حد می‌تواند فراموشکار و ناسپاس باشد. آخرین توصیه‌های رسول‌الله در سپردن آن دو ودیعه الهی (قرآن و عترت) را از یاد برده و حرمت بیت دخت گرامی حضرتش را نگاه نداشتند. درحالی‌که همه کائنات در تصرف تکوینی امیرالمؤمنین (ع)، بود، در برابر ظلمی که امت روا داشتند، به صلاح امت، لب به سکوت گزید و با چشمانی اشکبار، فاطمه (س) را که، چون شمع در مقابل دیدگانش هر روز بیشتر نحیف‌تر و کم‌فروغ‌تر می‌شد، به نظاره نشسته بود. آنگاه که زهرا (س) علی را بدرود گفت، گویی آفتابی در خانه حیدر غروب کرده و علی باید پاره تن رسول خدا را به زمین می‌سپرد؛ اما غم بزرگ‌تر آن بود که باید همین را هم به‌دوراز دیدگان مردم ناسپاس به انجام می‌رساند. آری! مظلومیت زهرای مرضیه (س) پس از شهادتش بیش از زمان حیات خاکی‌اش بود.
پدیده موضع‌گیری‌های چهره‌های هنری یا ورزشی (که سلبریتی نیز خوانده می‌شوند) در مسائل مرتبط یا غیرمرتبط هر از چندگاهی در جامعه چالش می‌آفریند. طبیعی است که سلبریتی ها، مانند همه افراد جامعه در چارچوب قانون از آزادی بیان بهره‌مندند، اما چهره‌های مشهور به دلیل توجه مردم به نوعی در حکم رسانه هستند و اظهارنظر‌های حتی جزئی آنان در جامعه بازتاب جدی می‌یابد. واقعیت آن است که سلبریتی‌ها عموماً به دلیل مهارتشان در یک رشته هنری یا ورزشی، توجه جامعه را به خود جلب کرده‌اند، اما این مهارت تخصصی لزوماً به این معنا نیست که از دانش و مطالعه کافی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند که اظهارنظرشان متکی به این عقبه علمی دارای عمق کافی باشد.
برگزاری مراسم گسترده جشن غدیر در تهران و دیگر شهرستان‌ها که تجربه بدیعی در حوزه کار فرهنگی گسترده و مردمی در کشور بود، می‌تواند الگویی برای فعالیت‌های تأثیرگذار و تمیز فرهنگی در آینده باشد. ثبت شاخصه‌های بدیع و دلالت‌های فرهنگی این تجربه در طرح‌ریزی و اجرای موفق‌تر اقدامات آتی مفید خواهد بود که برخی از مهم‌ترین این موارد در ادامه می‌آید
در آن صبح اردیبهشتی وقتی آفتاب کم‌کم بالا می‌آمد و خواب را از چشمان مردم این فلات می‌گرفت، از آن روستای کویری «رباط پشت بادام» گرفته تا قلب تهران، همه حس می‌کردند شب سختی را پشت سر گذاشته‌اند، بی آنکه در طول شب اصلاً بدانند چه بر سرشان آمده یا می‌خواست بیاید. وقتی همه خواب بودند، «شن‌ها» «پنجه عقاب» را زمینگیر کرده بودند و این «مأموران خدا» فرمان فرمانده خود را به خوبی اجرا کرده بودند، فرمانده‌ای که هوای سربازانش را حتی آنگاه که خودشان هم خبر ندارند، دارد. آن شب شگرف و شگفت اردیبهشتی البته در تاریخ پرفراز و نشیب انقلاب اسلامی بار‌ها و در جا‌های مختلفی تکرار شده و صفحات این دفتر قطور مملو از این سطور زیبا است.
انسان موجودی کمال‌گراست و ذاتاً به حرکت به‌سوی تکامل و پیشرفت هرچه بیشتر تمایل دارد و این تمایل در رفتار جمعی انسان‌ها نیز مشاهده می‌شود. اما گاه مشاهده می‌شود فرد یا مجموعه‌ای از افراد حرکت در مسیری متعارض با این تمایل ذاتی را پیشنهاد می‌دهند. همین حرکت «ارتجاع‌طلبانه» یکی از آسیب‌های پیش روی انقلاب اسلامی بوده و برخی افراد به زبان‌های مختلف خواستار توقف مسیر تکاملی انقلاب اسلامی شده و به «ارتجاع» توصیه کردند. آشکار است که توصیه‌کنندگان هیچ‌گاه تصریح به ارتجاع‌طلبی خود نمی‌کنند و اتفاقاً با الفاظ فریبنده، اما تهی از معنا، پیشنهاد خود را مترقیانه جلوه می‌دهند. اما چه نوع وسوسه‌های ارتجاع‌طلبانه در برابر انقلاب عرضه شده و به دنبال چه بوده‌اند؟
روایتی از متن و فرامتن مراسم سالگرد ارتحال امام امت (ره)
در فرهنگ جامعه اسلامی، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ارتباطی امام با امت، سخن گفتن است و در نظام انقلابی مبتنی بر امامت و امت این ابزار ارتباطی کارویژه مهمی چه در حوزه حکمرانی و چه هدایت عمومی یافته است. در این میان رهبر معظم انقلاب اسلامی همه‌ساله دو سخنرانی اصلی دارند که در میان سایر بیانات ایشان نقش محوری و اساسی ایفا می‌کنند، بیانات آغاز سال در حرم مطهر رضوی و بیانات به مناسبت سالگرد ارتحال امام در مرقد مطهر امام خمینی (ره). اولی بر نامگذاری سال و جهت‌گیری یک‌ساله متمرکز است و دومی بر گفتمان‌سازی مبتنی‌بر مکتب امام (ره).
هنگامی‌که از ورای ۴۳ سال به سرگذشت پرفرازونشیب انقلاب اسلامی می‌نگریم، با داستانی پرماجرا و انبوهی از موانع ریزودرشت داخلی و خارجی مواجه می‌شویم که بسیاری از آنها، هر یک می‌توانست سرنوشت این انقلاب را به‌سان بسیاری از انقلاب‌های ناکام جهان رقم بزند، اما چنین نشد و این حرکت امتداد یافت. راز اصلی این امتداد در «پایداری اصحاب آن بر استمرار» است. این استمرارخواهی در طول دوران مبارزه قبل از انقلاب و نظام‌سازی پس از پیروزی انقلاب ادامه یافت و هرچند در این راه پرپیچ‌وخم چه خرد و کلان‌هایی که خسته شدند یا به آلاف‌و‌الوف دنیا گرفتار، اما به همت انقلابی‌مانده‌ها این مسیر انقطاع نیافت. برای تداوم این استمرارخواهی چه باید کرد؟
در روز‌های اخیر موضوع یادداشتی رسانه‌ای خطاب به یکی از مراجع معظم تقلید که به‌زعم عده‌ای مصداق توهین به ایشان تلقی شده به محور جهت‌دهی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی تبدیل شده است. فارغ از آنکه این متن اساساً یک انتقاد محترمانه بوده یا اهانت‌بار، جنجالی که درباره آن پدید آمد، در خور بررسی بیشتری است.
هشت سال پیش و در کوران رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، فضای تبلیغاتی خاصی مبنی بر تأثیر مذاکره بر معیشت مردم جریان یافت و از روز‌های نخست شروع مذاکرات هسته‌ای در دوره دولت یازدهم، مهم‌ترین مناقشه میان صاحب‌نظران، تحلیلگران و فعالان عرصه‌های سیاست و اقتصاد میزان اثربخشی مذاکرات و، به‌تبع آن، توافق احتمالی بر گشایش اقتصاد ملی و بهبود معیشت مردم ایران بود. این مناقشه البته در سطح نخبگان نماند و ذوق‌زدگی‌های خیابانی پس از توافق اولیه -که تصاویر به‌یادماندنی آن در بایگانی رسانه‌ها موجود است- نشان از اجتماعی شدن امید به مذاکرات داشت.
حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی (ره) را حقیقتاً باید حکیمی انقلابی خواند که پس از فقدانش برکات وجودی‌اش بیش از پیش نمایان خواهد شد. این فیلسوف متأله به سبب بهره‌مندی از اوصاف و خصوصیاتی، از بسیاری دیگر از نیرو‌های فکری و ایدئولوژیک حوزه تمایز یافته و به شخصیتی «بی‌بدیل» و «ویژه» تبدیل شد؛ چنان‌که رهبر معظم انقلاب اسلامی، در زمان حیات ایشان چندین مرتبه به منزلت و موقعیت یادشده اشاره یا تصریح کرده‌اند. حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، به مناسبتی، ایشان را پرکننده خلأ علامه طباطبایى و شهید مطهرى در زمان ما معرفی کرده و فرمودند: «بنده نزدیک به چهل سال است که جناب آقاى مصباح را مى‌شناسم و به ایشان به عنوان یک فقیه، فیلسوف، متفکر و صاحب‌نظر در مسائل اساسى اسلام ارادت قلبى دارم. اگر خداى متعال به نسل کنونى ما این توفیق را نداد که ازشخصیت‌هایى مانند علامه طباطبایى و شهید مطهرى استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم‌القدر، خلأ آن عزیزان را در زمان ما پرمى‌کند.»
بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در دیدار حضوری رئیس‌جمهور و اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا، بار دیگر یادآور برخی موازین مهم شرعی و اخلاقی است که گاه در پیچ‌وخم‌های سیاست‌ورزی به حاشیه رانده یا مورد غفلت قرار می‌گیرد. ایشان با تأکید بر لزوم اتحاد و انسجام درونی در کشور، به اقدام اخیر برخی‌ها در مواجهه با دولت و شخص رئیس‌جمهور اشاره کردند و فرمودند: «اگرچه در میان این برادران، افراد خوبی هم هستند، اما این کار غلط بود و این موضوع را به‌طور صریح اعلام می‌کنم.» معظم‌له، انتقاد را غیر از هتک حرمت دانستند و افزودند: «هتک حرمت در میان مردم حرام است و نسبت به مسئولان بیشتر، بخصوص در میان مسئولان بالای کشور. ممکن است انتقاد درستی داشته باشید، انتقاد کنید اشکالی ندارد، اما انتقاد با اهانت و هتک حرمت متفاوت است این‌گونه رفتار‌ها و هتک حرمت، روش امریکایی‌ها است که در مناظره‌ها و کار‌های مطبوعاتی، خود را در دنیا رسوا کرده‌اند تا جایی که یک شخصیت برجسته سیاسی آنها می‌گوید، دنیا با هراس و تحقیر به ما نگاه می‌کند. روش ما اسلامی و قرآنی است، یعنی انتقاد بیان می‌شود، اما هتک حرمت انجام نمی‌گیرد. باید حرمت رؤسای سه قوه و مسئولان کشور که در عرصه خدمت‌رسانی به مردم هستند، حفظ شود.»
شاخص عدالت در ۴۰ سالگی انقلاب
برآورد‌های آماری نشان می‌دهد که حدود ۷۰درصد از جمعیت کشور متولد سال ۱۳۵۰ به بعد هستند و تقریباً هیچ تصور دقیقی از دوره پیش از انقلاب ندارند. از سویی ضعف‌های نظام آموزشی و رسانه‌ای موجب کم‌اطلاعی بسیاری از جوانان کشور از تاریخ این مرزوبوم شده است. در چنین شرایطی تولید انبوهی از شبهات از سوی رسانه‌های ضدانقلاب و برخی پادو‌های داخلی آنها موجب تشکیک در نسل سوم و چهارم نسبت به برخی مسائل تاریخی شده و حتی گاه منجر به قلب حقایق می‌شود. از جمله محور‌هایی که گاه به محور شبهه افکنی رسانه‌های ضدانقلاب تبدیل می‌شود، موضوع عدالت و مقایسه آن در دوره قبل و پس از انقلاب است. درحالی که فساد و بی‌عدالتی نظام ستم‌شاهی حتی مورد اذعان خود کارگزاران آن رژیم بوده، برخی به دنبال القای مطالب خلاف واقع و به اشتباه انداختن جوانان دراین موضوع هستند. در این خصوص به چند نکته مهم در خصوص مقایسه وضعیت پیش و پس از انقلاب اسلامی در سرفصل عدالت می‌پردازیم
در سال ۸۸ و روز‌های نخست پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری و درست زمانی که فتنه‌گران با شائبه تقلب در حال شبهه افکنی در خصوص نتایج انتخابات بودند، رهبر معظم انقلاب اسلامی نمایندگان نامزد‌های انتخاباتی را فراخوانده و ضمن استماع مطالب ادعایی آنها به بیان برخی نکات مهم پرداختند. بنابر آنچه حاضران جلسه نقل کرده‌اند، یکی از محور‌های بیانات معظم له بیان خاطره‌ای مربوط به سال ۷۶ و مذاکرات رئیس جمهور وقت با ایشان است که این خاطره از زبان معظم‌له چنین نقل شده که نامزد پیروز انتخابات دوم خرداد «نیز وقتی سال ۷۶ می‌خواستند کاندیدای ریاست جمهوری شوند، آمدند پیش بنده و گفتند که بنده عقیده‌ام این است که رهبری باید در چارچوب قانون اساسی عمل کند. بنده به ایشان گفتم بسیار مطلب خوبی است ولی شما کسی خواهی بود که در آینده بیشترین تقاضا‌ها را برای استفاده از اختیارات فراتر از قانون اساسی رهبری جهت حل مشکلات کشور خواهید داشت. در طول سال‌های ریاست جمهوری، ایشان بار‌ها نامه می‌زدند که فلان مطلب را تنها شما می‌توانید حل کنید و بنده می‌نوشتم که با توجه به اینکه درخواست شما در چارچوب قانون اساسی نیست، مکتوب بنویسید که موضوع از طریق اختیارات فراتر از قانون اساسی رهبری حل شود و ایشان بار‌ها و بار‌ها چنین مطلبی را مکتوب کردند.»
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار هزاران نفر از دانش آموزان و دانشجویان در آستانه یوم‌الله ۱۳ آبان، چند توصیه راهبردی را خطاب به جوانان کشور مطرح کردند که در واقع می‌توان این توصیه‌ها را مبنای اقدام و عمل جوانان انقلابی در آستانه ورود به دهه پنجم انقلاب اسلامی دانست. بنا بر اهمیت راهبردی این توصیه‌ها، در این نوشتار تلاش خواهد شد به‌صورت گذرا، محور‌های این توصیه‌ها مرور گردد
انسان بر اساس فطرت همواره سعی در پیشرفت و بهبود شرایط زندگی خود داشته است. در دوره‌های اخیر هیچ چیز به اندازه پیشرفت نیروی هدایت‌کننده اندیشه و رفتار انسانی نبوده است. در زمان کنونی پیشرفت در تمام ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به گونه‌ای از اهمیت برخوردار است که تمام نظام‌های سیاسی، پیشرفت همه‌جانبه را وجهه همت خود قرار داده‌اند و برای دستیابی به آن تلاش می‌کنند. اهمیت پیشرفت و تعالی در جهان کنونی به گونه‌ای است که گام برنداشتن یک جامعه در جهت پیشرفت به منزله مرگ تدریجی و نابودی آن جامعه خواهد بود. بر اساس همین نیاز است که دهه چهارم انقلاب اسلامی را امام خامنه‌ای دهه «عدالت و پیشرفت» نامیده‌اند.
مسئله پیشرفت، تعالی‌جویی و تلاش در جهت حرکت به سمت جلو، در نهاد فطری انسان نهادینه‌شده است و در دوران معاصر با تکیه هر چه بیشتر بر دانش و تفکر، این امر بیشتر موردتوجه قرارگرفته است. در این زمان، از تک‌تک آحاد بشریت گرفته تا مجموعه جامعه انسانی، مقوله «پیشرفت» را برای خود هدفی اساسی دانسته و چنین گمان می‌رود که گام برنداشتن یک جامعه در جهت پیشرفت به‌منزله مرگ تدریجی و نابودی آن جامعه خواهد بود. پیشرفت از مفاهیمی است که هر جامعه‌ای بر اساس مبانی معرفتی، فلسفی و اخلاقی خود برداشت خاصی از آن دارد. در فرآیند پیشرفت و تکامل و هدف‌گذاری و تعیین مقصد برای آن، جهان‌بینی حاکم بر جامعه نقش بسزایی دارد. اگر جامعه‌ای دارای بینش مادی باشد، اهداف زندگی را محدود به جنبه‌های مادی می‌داند و گزینش خود را در همین راستا انجام می‌دهد و پیشرفت را حرکتی در جهت اهداف خود تعریف می‌کند. در این نگاه، هر چیزی که محدودیت مادی ایجاد نماید و برای امیال و خواسته‌های مادی مانع محسوب شود، ضد توسعه قلمداد می‌شود.
انقلاب اسلامی ایران صرفاً یک رویداد سیاسی نیست که در بهمن 1357 وقوع یافته باشد، بلکه آنچه در 22 بهمن روی داد نشانه و آغازگر راهی بود که داعیه‌ای بلند داشت و آرمان‌هایی متعالی را در سر می‌پروراند. گستره زمانی این انقلاب به یک روز و یک سال و حتی یک نسل ختم نمی‌شود و جغرافیای آن به مرزهای ترسیم‌شده برای ایران اسلامی محدود نمی‌گردد.
